ستاره ابط‌الجوزا یا شبان‌شانه (Betelgeuse) یکی از پرنورترین ستاره‌های قابل مشاهده در آسمان شب است که در صورت فلکی شکارچی قرار دارد. این ستاره از حدود 2000 سال پیش به رنگ‌های مختلف دیده شده و حالا گروهی از محققان با بررسی این تغییر رنگ‌ها، نه تنها توانسته‌اند رنگ واقعی آن را تشخیص بدهند، بلکه سن و زمان باقی مانده تا پایان کارش را پیش‌بینی کنند.
ستاره‌ها با گذر زمان و تغییرات هسته خود اندازه، روشنایی و رنگ‌های متفاوتی پیدا می‌کنند. دانشمندان با ثبت این تغییر رنگ‌ها می‌توانند سن و جرم ستاره‌ها را مشخص کنند و درباره ابرنواختر شدن آن‌ها اطلاعات به دست بیاورند. ستاره ابط‌الجوزا در فاصله 642.5 سال نوری زمین یک غول سرخ است که ظاهرا دو هزار سال پیش به رنگ زرد روشن دیده می‌شده است.
اخترشناس دربار چین در حوالی سالی 100 قبل از میلاد مسیح درباره رنگ ستاره‌ها نوشته بود: سفید مانند شباهنگ، قرمز مانند کژدم‌دل، زرد مثل ابط‌الجوزا و آبی مثل بلاتریکس. 100 سال بعد، «هیگینوس» دانشمند رومی این ستاره را در شانه راست شکارچی با رنگی شبیه خورشید و زحل توصیف کرده که نه چندان قرمز بلکه کمی گندم‌گون هستند.
شواهد دیگری از نویسندگان باستانی از جمله بطلیموس حاکی از آن است که شبان‌شانه در آن زمان هنوز در گروه ستاره‌های سرخ درخشان مثل کژدم‌دل و دبران قرار نمی‌گرفت. منجم قرن شانزدهمی دانمارک، «دایکو براهه» اما گفته بود که ابط‌الجوزا قرمزتر از دبران است. این ستاره حالا هنوز به رنگ قرمز و در طیفی نزدیک به کژدم‌دل دیده می‌شود.
شبان‌شانه فاصله زیادی با ما دارد، اما به خاطر اندازه بزرگش که 14 برابر خورشید و نور زیادش که 100 هزار برابر ستاره منظومه ماست، به خوبی در آسمان خودنمایی می‌کند. پروفسور «رالف نیوهاوزر» از دانشگاه جنا ادامه می‌دهد: «این حقیقت که ابط‌الجوزا در طول دو هزاره رنگ خود را از زرد-نارنجی به سرخ تغییر داده، به ما نشان می‌دهد که جرمش 14 برابر خورشید است.»
ولی این اندازه بزرگ نیاز ستاره به سوخت را افزایش می‌دهد. تغییر رنگ ابط‌الجوزا به ما می‌گوید که این ستاره تقریبا سوخت هیدروژن خود را تمام کرده و حالا از هلیوم به عنوان سوخت استفاده می‌کند. زمانی که این منبع هم تمام شود، ستاره زیر وزن خود از هم فرو می‌پاشد و انفجار ابرنواختری ایجاد می‌کند.
اگرچه پایان کار شبان‌نشان اجتناب‌ناپذیر است، اما احتمالا هنوز حدود یک میلیون سال تا رسیدن به این مرحله زمان باقی مانده است.
اگر دوست داشتید می‌توانید این مطلب را با دوستان خود در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید.